Politiek

Alle Nederlanders boven de 18 hebben het recht om deel te nemen aan verkiezingen van algemeen vertegenwoordigende organen. Ook hebben ze het recht om zich voor deze organen verkiesbaar te stellen. Inwoners van Nederland die niet over de Nederlandse nationaliteit beschikken, mogen alleen deelnemen aan de verkiezing van (deel)gemeenteraden, wanneer zij minstens vijf jaar in Nederland woonachtig zijn. Het kabinet heeft aan de Tweede Kamer voorgesteld dit te verhogen naar minstens zeven jaar. 

Hoewel moslims wettelijk dezelfde rechten hebben als andere groepen, worden hun politieke activiteiten geregeld met enig wantrouwen bekeken. Zo waarschuwde Verbrugh van de GPV in 1978 al de Tweede Kamer toen werd gedebatteerd over het kiesrecht van niet-Nederlandse ingezetenen: “Gezien de achtergrond van de islamitsiche wet, die sterke openbare consequenties heeft, is het geenszins uitgesloten dat deze groep waar mogelijk tot eigen partijvorming overgaat.”

Verbrugh stelde dat het geen fantasie is “als we veronderstellen dat we over een aantal jaren in sommige gemeenteraden een belangrijke moslimfractie aan zullen treffen en wie weet in de toekomst nog wel eens een moefti als wethouder. Belangrijker dan dit soort voorspellingen is evenwel het feit dat deze mensen hun geestelijk-wettelijk vaderland niet hier hebben, maar elders. Zij zullen door hun visie een vreemd lichaam in onze politiek worden en dat ook blijven.“

Op lokaal niveau, in enkele gemeenteraden, kent Nederland inmiddels verschillende islamitische partijen. Op nationaal niveau is zo’n partij er (nog) niet.

Hieronder aandacht voor:

 

Eerste moslimpolitici

Diverse poltici met een islamitische achtergrond beschouwen zichzelf niet als 'moslimpoliticus'. Sommigen, zoals Nebahat Albayrak, omschrijven zichzelf als seculier moslim. Hun geloof is vaak niet, of maar beperkt relevant geweest voor hun politieke carrière. Ze beschouwen zich in eerste instantie als vertegenwoordiger van hun partij. Als we hieronder spreken over moslimpolitici is dat daarom niet altijd een kwalificatie waar zij zelf altijd gelukkig mee zullen zijn.

De eerste politicus met een islamitische achtergrond kwam al in 1933 in de Tweede Kamer. Roestam Effendi (1905-1979) werd destijds geïnstalleerd als Kamerlid voor de Communistische Partij Holland (CPH), de partij die in 1935 verder zou gaan als Communistische Partij van Nederland (CPN) en in 1990 zou opgaan in GroenLinks.

Effendi kwam uit Padang (West-Sumatra) waar hij hoofd was van de islamitische Abadiah-school totdat hij in 1927 naar Nederland vertrok om te studeren. Effendi’s CPN liet in die tijd een antikoloniaal verhaal horen. Het verhaal gaat dat Effendi de gewoonte had opzettelijk moeilijk verstaanbaar te spreken, zodat hij niet door de kamervoorzitter onderbroken kon worden vanwege 'omstreden' uitspraken. Effendi werd in 1938 partijbestuurder van de CPN, maar werd in 1946 door zijn partij geroyeerd omdat hij geen rol in de illegaliteit had gespeeld. Hierop bedankte hij ook als kamerlid.

De eerste en vooralsnog enige islamitische minister in een Nederlandse regering was Pangeran Adipati Soejono die in 1942-1943 minister zonder portefeuille, toegevoegd aan de minister van Koloniën, was. Meer over Roestam Effendi en Pangeran Adipati Soejono bij publiekrechtenpolitiek.nl

In 1986 kregen niet EU-burgers stemrecht voor de gemeenteraad wanneer zij langer dan 5 jaar legaal in het land verbleven. In de strijd om de migrantenstem plaatsten politieke partijen in de grotere steden bij de gemeenteraadsverkiezingen vanaf dat jaar veel meer kandidaten met een migrantenachtergrond op hun kandidatenlijsten. Het betrof vooral Turkse en in mindere mate Marokkaanse en Surinaamse Nederlanders. Islamitische partijen waren er nog niet. De meeste kandidaten stonden bij de PvdA en GroenLinks op de lijst, maar ook andere partijen hadden hun ‘allochtone kandidaten’. Hoeveel van de eerste gemeenteraadsleden en deelraadsleden islamitisch waren, is niet bekend.

Mohammed Rabbae, voormalig directeur van het Nederlands Centrum Buitenlanders, was in 1994 de eerste lijsttrekker met een islamitische achtergrond. Samen met Ina Brouwer werd hij gekozen tot politiek leider van GroenLinks. Nadat GroenLinks de verkiezingen verloor stapte Ina Brouwer op en werd Paul Rosenmuller de nieuwe partijleider. Rabbae bleef in de Tweede Kamer en was onder andere woordvoerder onderwijs, maakte deel uit van de enquetecommissie IRT en was lid van het presidium van de Tweede Kamer. Hij verdween uit de Tweede Kamer in 2002. Daarna was hij nog korte tijd wethouder in Leiden. Voor zover ons bekend was Ali Ünal (CDA) de eerste islamitische wethouder in Nederland. Hij was tussen 1994 en 1999 wethouder in de Rotterdamse deelgemeente Delfshaven.

In 2007 werden de PvdA’ers Nebahat Albayrak (Justitie) en Ahmed Aboutaleb (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) de eerste islamitische staatssecretarissen in de Nederlandse politieke geschiedenis. Dat zij beiden over een dubbele nationaliteit beschikten was voor de PVV aanleiding al voor hun benoeming Kamervragen te stellen. Aboutaleb was eerder wethouder in Amsterdam geweest en werd in 2008 burgemeester van Rotterdam.

Albayrak stelde zich in 2010 tevergeefs kandidaat voor het lijsttrekkerschap van de PvdA. Hetzelfde overkwam Tofik Dibi die in 2012 lijsttrekker van GroenLinks probeerde te worden.

Landelijke moslimpartijen

Pas in de 21e eeuw kwamen er serieuze plannen om op landelijk niveau een moslimpartij op te richten. In de meeste gevallen ging het om initiatieven van tweede generatie migranten of bekeerlingen.

Een van die intiatieven was de in Antwerpen opgerichte (seculiere) Arabisch Europese Liga (AEL). Rond 2005 gingen geruchten dat de AEL niet alleen in België, maar ook in Nederland een landelijke politieke partij wilde beginnen. In november 2005 liet AEL-voorman Abou Jahjah echter weten hiervan af te zien. Op lokaal niveau zou een moslimpartij in de grote steden een aantal gemeenteraadszetels kunnen bemachtigen, verklaarde Jahjah. "Op landelijk niveau zouden we misschien één zetel kunnen behalen". Dat zou volgens hem 'niet meer dan een signaal' zijn.

Islam Democraten (ID)

De in 2005 opgerichte Islam Democraten namen in 2006 deel aan de Tweede Kamerverkiezingen. ID beschouwde zichzelf niet als een religieuze partij, maar werkte wel vanuit een religieuze overtuiging. Het streven van de ID was te zorgen voor een sociale en rechtvaardige samenleving, waarbij mensen niet naast maar met elkaar leven.

De partij stelt het begrip 'shura' centraal. Dit betekent volgens de partij hetzelfde als democratie: participeren in het maken van politieke beslissingen. De partij deed aan de Tweede Kamerverkiezingen mee in het oostelijk (de Achterhoek) en het noordelijk (de Veluwe) deel van Gelderland (kieskring Arnhem). Verder in Utrecht, Zuid-Holland en het westelijk deel van Noord-Brabant (kieskring Tilburg). ID behaalde toen 4.339 stemmen; 0 zetels. Meer over de ID bij de lokale islamitische partijen.

Nederlandse Moslimpartij (NMP)

In 2007 richtten Jan Vink en Henny Kreeft de Nederlandse Moslimpartij (NMP) op met de intentie ook deel te gaan nemen aan de landelijke verkiezingen. De Nederlandse Moslimpartij deed in 2009 mee aan vervroegde gemeenteraadsverkiezingen in Venlo, maar behaalde slechts 0,5% van de stemmen. In 2010 nam de partij deel aan de gemeenteraadsverkiezingen in Alkmaar, Almere, Den Haag, Noordoostpolder, Rotterdam, Tilburg en Woerden. De partij haalde geen zetels en maximaal 1,3 procent van de stemmen. Deelname aan de Tweede Kamerverkiezingen in 2010 en 2012 lukte niet.

In 2012 besloten Jacques Visker en Henny Kreeft hun bestuursfuncties binnen de Nederlandse Moslim Partij neer te leggen. De partij kwam stierf hierdoor een zachte dood. Volgens de bestuursleden is er in de landelijke politiek nog geen plaats voor een partij die gebaseerd is op de islam.

Hoe groot is potentiële aanhang islamitische partij op nationaal niveau?

Er zijn in Nederland ongeveer 660.000 moslims die ouder zijn dan 18 jaar. Wanneer zij allemaal op een islamitische partij zouden stemmen, zou deze partij ongeveer 10 zetels in de Tweede Kamer kunnen bemachtigen.

Uit een onderzoek van TNS NIPO in 2005 bleek dat 45 procent de komst van de Nederlandse moslims een islamitische partij wenselijk vindt, maar dat 30 procent dit initiatief juist niet zal toejuichen. Uit het onderzoek komt naar voren dat ongeveer een op de vijf moslims op een islamitische partij zou stemmen. Wanneer dit nog steeds het geval zou zijn, zou een islamitische partij bij Tweede Kamerverkiezingen de stemmen van maximaal 130.000 moslims kunnen bemachtigen. Dit zouden ongeveer twee kamerzetels zijn.

Waarschijnlijker is dat het minder zetels worden: moslims die overwegen op een moslimpartij te stemmen, zullen zich ook nog moeten herkennen in de standpunten van die partij en vertrouwen moeten hebben in de leiding. Het zal zo'n partij dan moeten lukken grote interne verschillen in de Nederlandse moslimgemeenschap te overbruggen en even aantrekkelijk te zijn voor moslims uit bijvoorbeeld Turkije, Marokko, Somalië, Indonesië, Suriname, Pakistan en voor bekeerlingen. Ook moeten religieuze verschillen worden overbrugd en vooral heel veel politieke verschillen.

Politicoloog Jean Tillie, die jarenlang onderzoek deed naar het stemgedrag van niet-westerse kiezers, stelt in dit verband dat er niet zoiets is als één moslimgemeenschap. Hij gelooft niet dat religie of etnische lijnen bepalend kunnen worden voor het stemgedrag. Politieke opvattingen en de standpunten van partijen zijn dat volgens hem veel meer.

Islamitische partijen op lokaal niveau


Op lokaal niveau hebben islamitische partijen veel meer kans van slagen. In Den Haag (3 zetels) en in Rotterdam (2 zetels) is het islamitische partijen gelukt een plaats in de gemeenteraad te veroveren.

Islam Democraten

Islam Democraten (ID) werd in 2005 opgericht en nam in 2006 deel aan de gemeenteraadsverkiezingen in Den Haag, Leiden, Rotterdam, Utrecht, Arnhem, Tilburg en Dordrecht. Alleen in Den Haag behaalde Abdoe Khalani namens ID een zetel. Na een conflict verliet Khalani in 2010 de ID en richtte de Partij van de Eenheid op.

Dilaver Delikaya werd lijsttrekker van ID. Hij wist bij de verkiezingen in 2010 een zetel in de Haagse raad te behalen. Later werd Hasan Küçük fractievoorzitter. Hij  verdubbelde het zetelaantal in 2014. Behalve Hasan Küçük zit nu ook Tahsin Çetinkaya in de Haagse gemeenteraad. In 2007 nam de partij zonder succes deel aan de Provinciale Statenverkiezingen.

Partij van de Eenheid (PvdE)
Na onenigheid over de totstandkoming van de kandidatenlijst voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 splitste de Islam Democraten in tweeën. Raadslid Abdoe Khoulani nam afstand van de partij en richtte de Partij voor Islamitische Democraten (PID) op. Omdat deze naam te veel op Islam Democraten leek, werd het uiteindelijk de Partij van de Eenheid (PvdE).

De Partij van de Eenheid behaalde in 2010 een zetel in de Haagse gemeenteraad. In september 2013 sloot oud-PVV raadslid en bekeerling Arnoud van Doorn zich aan bij Khoulani.
In 2014 behaalde de Partij van de Eenheid opnieuw een zetel in de Haagse gemeenteraad. De partij deed, vergeefs, ook mee aan de verkiezingen in Amsterdam en Roermond. Deelname aan de gemeenteraadsverkiezingen in Zwijndrecht werd afgeblazen nadat lijsttrekker El Bachiri en zijn kinderen werden bedreigd. In 2014 kwam fractievoorzitter Abdoe Khoulani in opspraak toen hij op zijn Facebookpagina schreef: "...leve ISIS en in shaa Allah op naar Baghdad om dat schorem aldaar aan te pakken." 

Een paar maanden later liet hij weten dat hij spijt had: "In juni was Isis nog een soort bevrijdingsleger. Het streed in Irak tegen het verschrikkelijke regime van premier Al-Maliki. Die strijd draag ik nog steeds een heel warm hart toe. Het omslagpunt kwam toen die gruwelvideo's naar buiten kwamen. Dat opjagen van de Yezidi's, de wandaden tegen burgers, het onthoofden van journalisten: daar sta ik echt niet achter. Ik heb helemaal niks met terreur."

NIDA

Het Rotterdamse NIDA is in het voorjaar van 2013 opgericht door Mohamed Talbi, voormalig raadslid in de Rotterdamse gemeenteraad namens de PvdA. NIDA noemt zichzelf geen moslimpartij, maar wel "een door de Islam geïnspireerde emancipatiebeweging die zich heeft ontwikkeld tot een Rotterdamse politieke partij". Nida is volgens de website van de partij een begrip uit de koran en betekent oproep en stem.

Talbi startte de partij samen met een paar anderen omdat de stem van moslimgemeenschappen in zijn stad onvoldoende gehoord werd. Toch wil hij de partij geen moslimpartij noemen: “Vergelijk ons met het CDA. Die partij opereert vanuit christelijke waarden, maar maakt niet alleen een verkiezingsprogramma voor christenen in Nederland. Voor ons geldt hetzelfde. Onze islamitische inspiratie dwingt ons er zelfs toe om ons voor iedereen in te zetten,” verklaarde Talbi tegenover Trouw.

In januari 2014 werd bekend dat Nourdin El Ouali lijsttrekker van NIDA zou worden bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014. El Ouali was een maand eerder vertrokken uit de fractie van GroenLinks.

Onder leiding van El Ouali behaalde NIDA twee zetels in de Rotterdamse gemeenteraad (totaal 45 zetels). Behalve El Ouali werd ook Aydin Peksert gekozen. NIDA behaalde daarnaast zes zetels in de gebiedscommissies Charlois, Delfshaven, Feijenoord en Noord.

 

De achtergrondartikelen op deze site zijn geschreven door Ewoud Butter en Roemer van Oordt. De informatie op deze site is 'work-in-progress' en wordt geregeld aangevuld en indien nodig gecorrigeerd. Heeft u opmerkingen of aanvullingen, mail deze dan naar info@polderislam.nl
Laatste wijziging: 3 september 2015

Delen:


Gerelateeerde nieuwsberichten: